Unit 17 – Mệnh đề danh ngữ

Mệnh đề danh ngữ là mệnh đề phụ thuộc và nó có chức năng như một danh từ trong câu. Nó cho phép bạn gói gọn ý nghĩa của cả câu vào một thành phần duy nhất. Trong bài viết này, hãy cùng IZONE tìm hiểu mệnh đề danh ngữ là gì? và những ứng dụng phổ biến của mệnh đề danh ngữ trong tiếng Anh nhé

1. Khái niệm mệnh đề danh ngữ:

Xét câu nói sau:

She told me things that she wants.
(Cô ta nói cho tôi thứ mà cô ta muốn.)

Đây chính là trường hợp sử dụng mệnh đề tính ngữ như ta đã gặp ở các bài trước. Tuy nhiên ở đây danh từ chính ”things” (mà mệnh đề ”that she wants” sẽ bổ trợ cho) là một từ không đem lại thông tin hữu ích nào: things = điều, thứ…, là một thông tin quá chung chung, không giúp người nghe hiểu thêm về sự việc.

Điều thực sự giúp người nghe có thêm thông tin là việc: mệnh đề ”that she wants” khuyết thiếu tân ngữ của hành động ”wants”, và chính điều bị thiếu này cũng là thứ được cô ta nói cho tôi. 

Để đỡ mất công nói ra những từ chung chung không có giá trị thông tin, người nói sẽ chỉ muốn giữ lại phần ”she wants”, và thay phần ”things that” bằng một cấu trúc gọn hơn, đó là: 

She told me what she wants.

Ở đây đoạn ”what she wants” gồm 3 phần: Từ mở đầu – Chủ ngữ – Vị ngữ. Đây chính là một Mệnh đề, và trong câu thì mệnh đề này nêu thứ được cô ta nói cho tôi, tức là nêu Tân ngữ của hành động told.

Nói cách khác thì mệnh đề này đóng vai trò như một Danh từ trong câu.

Ta có, loại mệnh đề có vai trò như danh từ được gọi là Mệnh đề danh ngữ.

Do tương đương với một danh từ, mệnh đề danh ngữ có thể đảm nhận các chức năng như sau trong câu:

Chức năng	Ví dụ
Làm Chủ ngữ	The thing that I want is money. (Thứ mà tôi muốn là tiền.) => What I want is money.
Làm Tân ngữ	You should forget the things that he has said. (Bạn nên quên những điều anh ấy đã nói đi.) => You should forget what he has said.
Nêu Tên gọi khác của chủ ngữ	A new shirt is the thing that she needs right now. (Một cái áo mới là điều cô ấy cần ngay bây giờ). => A new shirt is what she needs right now.
Đóng vai trò Danh từ sau Giới từ trong Cụm giới từ	I worry about the way that Mike earns money. (Tôi lo lắng về cách mà Mike kiếm tiền) => I worry about how Mike earns money.

2. Mệnh đề danh ngữ và chủ ngữ giả:

Ở bài viết về chủ ngữ giả, chúng ta đã làm quen với chủ ngữ giả dưới dạng động từ nguyên thể to-V. Điểm quan trọng ở đây là: do chủ ngữ thật (To-V) nhiều khi quá dài, khiến người nghe khó hiểu và mất kiên nhẫn, người ta sẽ đẩy chủ ngữ thật xuống cuối câu và thay nó bằng chủ ngữ giả It ở đầu. Từ ”It” chỉ là một Dấu hiệu báo cho người đọc/người nghe về điểm đặc biệt trong thứ tự câu nói.

Tương tự, khi mệnh đề danh ngữ đóng vai trò chủ ngữ, do độ dài của mệnh đề (vốn là một cấu trúc phức tạp gồm Chủ ngữ – Vị ngữ) mà người đọc/người nghe cũng có thể thấy khó hiểu và mất kiên nhẫn với việc “Nghe mãi vẫn chưa hết chủ ngữ, không thấy vị ngữ đâu”, ta cũng có thể sử dụng chủ ngữ giả. 

Xét ví dụ sau:

That she doesn’t like him __ is __ obvious.

(Việc cô ta không thích anh ta là rất hiển nhiên).

Chủ ngữ chiếm hơn 2/3 câu đã khiến câu trở nên khó hiểu hơn nhiều. Người ta sẽ nói phiên bản tự nhiên hơn như sau:

It __ is __ obvious that she doesn’t like him.

(Hiển nhiên là cô ta không thích anh ta).

“It” ở đây không hề có nghĩa, nó chỉ là một “biển báo hiệu” cho chúng ta biết trước: thứ tự của câu đã bị xáo trộn, bạn sẽ được nghe vị ngữ trước, sau đó mới là chủ ngữ nhé. “It” này được gọi là Chủ ngữ giả của câu: nó đứng ở vị trí chủ ngữ, nhưng không có nội dung gì, mà chỉ báo hiệu rằng Chủ ngữ thật đang ở cuối câu.

Trong IELTS, việc sử dụng những chủ ngữ cực dài dưới dạng 1 mệnh đề là rất phổ biến, chúng ta sẽ gặp rất nhiều câu dùng chủ ngữ giả như thế này:

It is important that you remember this question.	Quan trọng là bạn nhớ được câu hỏi này  = (Việc bạn nhớ được câu hỏi này) là rất quan trọng
It is likely that the factory will have to close.	Nhiều khả năng là nhà máy sẽ phải đóng cửa.  = (Việc nhà máy sẽ phải đóng cửa) là rất có khả năng sẽ xảy ra
It surprises everyone that he can imitate Donald Trump.	Ai cũng ngạc nhiên trước việc anh ấy có thể bắt chước Donald Trump  = (Việc anh ấy có thể bắt chước Donald Trump) khiến tất cả mọi người ngạc nhiên
She made it clear that she doesn’t like him.	Cô ta nói rõ là cô ta không thích anh ta  = Cô ta làm cho (việc cô ta không thích anh ta) trở nên rõ ràng. Mệnh đề danh ngữ ở đây đóng vai trò Tân ngữ cho hành động Make

3. Ứng dụng phổ biến của Mệnh đề danh ngữ: câu hỏi gián tiếp (Indirect Questions)

Giả sử khi đi đường mình muốn hỏi một người lạ về đường đến ngân hàng, liệu bạn có đến trước mặt người ta rồi hỏi:

• Ngân hàng đi đường nào?

Cách nói “trống không, trực tiếp” như trên sẽ gây mất thiện cảm với người đối diện, thay vào đó người ta thường hỏi:

• Anh ơi cho em hỏi ngân hàng đi đường nào?

Vậy là điều mình muốn biết (đường đến ngân hàng) chỉ là một phần trong câu nói của mình với người đối diện. Bằng cách này thì người nghe sẽ được chuẩn bị tinh thần (bằng đoạn mở đầu “Anh ơi cho em hỏi…”), nhờ đó đỡ bị “shock“ và khó chịu. 

Trong tiếng Anh, câu hỏi “Ngân hàng đi đường nào” được gọi là câu hỏi trực tiếp (Direct Questions) – vì nó đi trực tiếp vào điều người nói muốn biết. Câu tiếng Anh tương ứng sẽ là: Where is the bank?

Câu “Anh ơi cho em hỏi ngân hàng đi đường nào” được gọi là câu hỏi gián tiếp (Indirect Questions) – vì nó nêu điều người nói muốn biết một cách gián tiếp hơn, “dễ chấp nhận hơn”. Câu tiếng Anh tương ứng sẽ là: “Could you tell me where the bank is?”

Ta thấy ở đây đã có sự thay đổi về thứ tự từ trong 2 câu hỏi này:

Câu hỏi trực tiếp: Where is the bank?

Từ hỏi – động từ – chủ ngữ – (vị ngữ)

Câu hỏi gián tiếp:

Could you tell me where the bank is?

Với câu hỏi trực tiếp, thứ tự các từ đã bị thay đổi so với bình thường (is được đưa lên trước the bank). Với câu hỏi gián tiếp, thứ tự từ trong câu vẫn được giữ nguyên (is vẫn ở sau the bank).

Dưới đây là sơ đồ tư duy tóm tắt các nội dung quan trọng về Mệnh đề danh ngữ:

4. Bài tập ứng dụng